පුස්තකාල ඉතිහාසය හොඳින් කියවන කෙනෙකුට වැටහෙන කරුණක් නම්, අපගේ පුස්තකාලය කෞතුකාගාර මහජන පුස්තකාලයක් ලෙස හඳුන්වා දීම අසාධාරණ නොවන බවයි. රත්නපුර මහජන පුස්තකාලයේ ආරම්භය මේ රටේ බ්‍රිතාන්‍ය පාලනය දක්වා දිව යයි. එනම් එය නගර සභා ප්‍රාදේශීය මණ්ඩල ඉතිහාසයට වඩා පැරණි ය. මුල් අවධියේදී මෙම පුස්තකාලය ප්‍රථම වරට 1857 දී බ්‍රිතාන්‍ය පාලන සමයේදී ආරම්භ කරන ලද අතර එය ඉංග්‍රීසි පාලක පන්තියේ භාවිතය සඳහා පමණක් විවෘත පුස්තකාලයක් විය. මෙම පුස්තකාල සේවාව පොත් සමාජය නමින් සංවිධානයක් විසින් නඩත්තු කර ඇත.

රත්නපුර මහජන පුස්තකාලය මුලින්ම පිහිටා තිබුණේ බ්‍රිතාන්‍ය පාලන සමයේදී ඉදිකරන ලද වේස් අනුස්මරණ ශාලාවක ය. මෙම වේස් අනුස්මරණ ශාලාව ඉදිකර ඇත්තේ 1880 ගණන්වල රත්නපුර නියෝජ්‍ය ආණ්ඩුකාරවරයා ලෙස සහ 1889 ජනවාරි 4 වන දින සබරගමුව පළාත පිහිටුවීමෙන් පසු පළමු ආණ්ඩුකාරවරයා වූ හර්බට් වේස් මහතාගේ සේවය සැමරීම සඳහා ය. හර්බට් වේස් මහතාගෙන් පසු ආණ්ඩුකාර ධුරයට පත් ඩබ්ලිව්. එල්. ඩේවිඩ්සන් මහතා විසින් මෙම ගොඩනැගිල්ල නිර්මාණය කරන ලදී.

1857 සිට පොත් සමාජය විසින් පවත්වාගෙන යනු ලැබූ පුස්තකාලය පිහිටි ස්ථානයේ 1896 දී නව වයිස් අනුස්මරණ ශාලාව ඉදිකිරීම ආරම්භ විය. 1887 දී ප්‍රාදේශීය මණ්ඩලය පිහිටුවීමෙන් පසු මෙහි කටයුතු ද එම මණ්ඩලය විසින්ම සිදු කරන ලදී. නව ගොඩනැගිල්ල 1903 අප්‍රේල් 18 වන දින වර්තමාන නගර සභා කාර්යාලය නොව පුස්තකාලය සහ නගර ශාලාව ලෙස එවකට දිස්ත්‍රික් නියෝජිත තනතුර දැරූ ඩබ්ලිව්. ජැක්සන් මහතා විසින් විවෘත කරන ලදී.